HOME

10 Maret, 2022

Lafaz Jarh Wa Ta‘dil Serta Tingkatannya


Para ulama menggunakan beberapa lafaz untuk mengungkapkan sifat perawi untuk menerima perawi ini ataupun menolaknya. Mereka juga telah menyusun beberapa tingkatan Jarh wa ta‘dil  bagi perawi. Pastinya lafaz-lafaz ini sangatlah penting untuk diketahui bagi peneliti maupun pelajar yang takhassus dalam bidang hadis.

Di dalam “al-Jarh wa al-Ta‘dil” karangan ibn Abi Hatim al-Razi (w. 327 H) telah membagi tingkatan ta‘dil  menjadi empat, begitu juga dengan tingkatan tajrih.

Tingkatan ta‘dil dan tajrih menurut Ibn Abi Hatim al-Razi (w. 327 H):[1]

a.       Tingkatan ta‘dil:

Ibn Abi Hatim al-Razi (w. 327 H) berkata: Aku menemukan beberapa lafaz dalam jarh dan ta‘dil dalam beberapa tingkatan:

1.      Apabila dikatakan kepada seorang perawi:

إنه ثقة، أو متقن، أو ثبت فهو ممن يحتج به

2.      Apabila dikatakan kepadanya:

صدوق، أو محله الصدق، أو لا بأس به فهو ممن يكتب حديثه وينظر فيه وهي المنزلة الثانية

3.      Apabila dikatakan:

شيخ فهو ممن يكتب حديثه وينظر فيه إلا أنه دون الثانية

4.      Apabila dikatakan:

صالح الحديث فإنه يكتب حديثه للاعتبار

 

b.      Sedangkan untuk tingkatan jarh adalah sebagai berikut:

1.      Apabila mereka mengatakan kepada seorang perawi

لين الحديث فهو ممن يكتب حديث وينظر فيه اعتبارا

2.      Apabila dikatakan

ليس بقوي فهو بمنزلة الأولى في كتابة حديثه

3.      Apabila mereka mengatakan

ضعيف الحديث فهو دون الثاني لا يطرح حديثه بل يعتبر به

4.      Apabila mereka mengatakan

متروك الحديث أو ذاهب الحديث أو كذب فهو ساقط الحديث لا يكتب حديثه، وهي المنزلة الرابعة

Para ahli hadis generasi setelahnya banyak yang mengikuti pembagian semacam ini, seperti ibn Salah (w. 643 H), Imam Nawawi (w. 676 H). Sedangkan al-Dhahabi (w. 748 H), al-‘Iraqi (w. 806 H), ibn Hajar (w. 852 H), al-Sakhawi (w. 902 H) sepakat dengan pendapat ibn Abi Hatim al-Razi (w. 327 H) hanya saja menambahkan beberapa hal.[2]

 

Pembagian ta‘dil menurut al-Dhahabi (w. 748 H):[3]

a.       Tingkatan ta‘dil

1.      Perawi paling tinggi adalah

ثبت حجة، وثبت حافظ، أو ثقة متقن، وثقة ثقة

2.      Derajat kedua adalah

 ثقة

3.      Sedangkan tingkatan ketiga

صدوق، ولا بأس به، وليس به بأس

4.      Tingkatan keempat

محله الصدق، وجيد الحديث، وصالح الحديث، وشيخ وسط، وشيخ حسن الحديث، وصدوق إن شاء الله، وصويلح، ونحو ذلك

 

Dalam hal ini al-Dhahabi (w. 748 H) mempunyai tingkatan yang sama sebagaiman ibn Abi Hatim al-Razi, hanya saja menambahkan tingkatan yang pertama, lalu menggabungkan tingkatan ketiga dan keempat dalam pembagian ibn Abi Hatim menjadi satu.

 

b.      Tingkatan jarh adalah sebagai berikut:

1.      Hadis yang terlempar

دجال، كذاب، وضاع، يضع الحديث

2.      Tingkatan di bawahnya

متهم بالكذب، متفق على تركه

3.      Dikatakan kepada mereka

متروك، وليس بثقة، وسكتوا عنه

4.      Dikatakan kepada mereka

واه بمرة، وليس بشيء، وضعيف جدا، وضعفوه

5.      Tingkatan selanjutnya

يضعف، وفيه ضعف، وقد ضعف، وليس بالقوي، سيء الحفظ

 

Kemudian datang masa setelahnya al-‘Iraqi (w. 806 H) yang mengikuti al-Dhahabi (w. 748 H). Al-‘Iraqi hanya memperjelas pembagian tersebut.

Pada pembagian ta‘dil, untuk tingkatan pertama dan kedua hadisnya dapat dijadikan hujjah. Sedangkan pada tingkatan ketiga يكتب حديثه وينظر فيه. Lalu untuk tingkatan keempat sama seperti tingkatan ketiga yaitu يكتب حديثه وينظر فيه hanya saja tingkatannya berada di bawahnya.

Sedangkan pada pembagian jarh, untuk tiga tingkat pertama لا يحتج به ولا يستشهد به ولا يعتبر به. Lalu untuk tingkatan keempat dan kelima يخرج حديثه للاعتبار.

Sebagaimana dijelaskan dalam al-Nukhbah, ibn Hajar (w. 852 H) dan menambahkan tingkatan ta‘dil yang paling tinggi dari yang diklasifikasikan oleh al-Dhahabi (w. 748 H) dan al-‘Iraqi (w. 806 H), yaitu dengan istilah: أوثق الناس sehingga jumlahnya menjadi 5 tingkatan. Kemudian dalam kitab Tahdhib al-Tahdhib  dan Taqrib al-Tahdhib Ibn Hajar (w. 852 H) menambahkan tingkatan lagi diatasnya, yaitu tingkatan sahabat. Sehingga jumlah keseluruhan menjadi 6 tingkatan.

Sedangkan untuk tingkatan jarh Ibn Hajar (w. 852 H) menambahkan istilah أكذب الناس, sehingga jumlahnya juga menjadi 6. Pembagian ini juga diikuti oleh al-Sakhawi (w. 902 H).

 

Pembagian ta‘dil menurut Ibn Hajar (w. 852 H):[4]

a.       Tingkatan ta‘dil

1.      Tingkatan sahabat. Sahabat mempunyai tingkatan paling tinggi karena ta‘dilnya langsung dari nas kitab dan sunnah.

2.      Menggunakan lafaz tafdil (ماكان بصيغة أفعل)

أوثق الناس، أثبت الناس، أضبط الناس، وإليه المنتهى في التثبت، ويلحق به: لا أعرف له نظيرا في الدنيا، وقولهم: لا أحد أثبت منه، أو من مثل فلان، أو فلان لايسأل عنه. زاد الهمهدي: أتقن من أدركت[5]

3.      Apabila lafaz tauthiq diulangi (تكرار لفظ التوثيق). Bisa berupa:

a.       تباين اللفظين (dua lafaz saling menjelaskan): ثبت حجة، وثبت حافظ، أو ثقة متقن، ثقة ثبت

b.      Dua lafaz yang diulangi: ثقة ثقة، ثبت ثبت ونحوها

4.      Lafaz yang menunjukkan tauthiq (hanya satu) (ماكان بلفظ من ألفاظ التعديل العليا).

ثقة، أو ثبت أو متقن، أو كأنه مصحف، أو حجة، أو إمام، أو عدل ضابط. زاد المهدي: حافظ، ضابط (أقل من عدل ضابط)، إمام، المصحف، الميزان، القبان، الجِهْبِذ، فارس الحديث.[6]

5.      Menujukkan ta‘dil tetapi tidak ada unsur dabt.

صدوق، أو محله الصدق، ولا بأس به (عند غير ابن معين)، وليس به بأس، أو مأمون، خيار، أو خيار الخلق، أو ما أعلم به بأسا،

6.      Shaikh Manna’ al-Qattan membedakan menjadi dua (sedangkan Ibn Hajar tidak membedakan):

a.       Lafaz yang tidak menunjukkan tauthiq ataupun tajrih

فلان شيخ، وشيخ وسط، وسط، روى عنه الناس، أو إلى الصدق ما هو

b.      Lafazyang lebih dekat ke tajrih

جيد الحديث، حسن الحديث، صالح، وصالح الحديث، وصدوق إن شاء الله، وصويلح، ليس ببعيد من الصواب، يروى حديثه، أو يعتبر به، أو يكتب حديثه، يعتبر به، أو مقارِب الحديث[7]، أو مقارَب الحديث[8]، أو ما أقرب حديثه، أو أرجو أن لا بأس به، مقبول، صدوق تغير بأَخَرَة، صدوق سيء الحفظ، صدوق له أوهام، صدوق مبتدع، صدوق يهم. زاد المهدي: محله الصدق، رووا عنه، رووا الناس عنه، إلى الصدق ما هو (ليس بعيدا عن الصدق)، صدوق سيء الحفظ، صدوق تغير بآخره، صدوق رمي ببدعة (قدري، جهمي، متشيع)، صدوق إن شاء الله، ما أعلم به بأسا.[9]

Pada tingkatan keempat, ibn Hajar (w. 852 H) dan al-Sakhawi (w. 902 H) tidak membedakan menjadi dua, berbeda dengan Manna’ al-Qattan (w. 1420 H) yang membedakannya menjadi dua. Tapi meskipun begitu tingkatan ta‘dilManna’ al-Qattan (w. 1420 H) hanya 6, karena tidak memasukkan sahabat. Jadi tingkatan ta‘dil menurutnya adalah: no. 2, no. 3, no. 4, no. 5, no. 6a dan no. 6b.[10]

Imam al-Sakhawi (w. 902 H) menjelaskan dalam Fath al-Mughith bahwa 4 tingkatan yang pertama bisa dijadikan hujjah. Sedangkan untuk yang setelahnya tidak bisa dijadikan hujjah, karena disebabkan kurang dabt, tetapi hadisnya yuktab (ditulis) dan yu’tabar.[11]

 

b.      Tingkatan jarh menurut ibn Hajar (w. 852 H):

1.      Apabila menunjukkan تليين (sesuatu yang lunak/lemah) (الوصف بما يفيد التكلم فيه بتضعيف أو تليين).

ضُعِّفَ، ويضعف، وفيه ضعف، وقد ضعف، للضعف ماهو، وليس بالقوي، ليس بالمتين، ليس بحجة، ليس بعمدة، ليس بمأمون، ليس بالمرضى، ليس يحمدونه، ليس بالحافظ، سيء الحفظ، فيه مقال، أو أدنى مقال، ينكر مرة ويعرف أخرى، ليس بذاك، غيره أوثق منه، فيه شيء، فيه جهالة، لا أدري ما هو، ليس الحديث، ليس الحديث، سيء الحفظ. زاد السخاوي[12]في حديثه ضعف، فلان تُنْكِر (يعني مرة)، فلان ليس بذاك، ليس بذاك القوي، فلان ليس بحجة، ليس من إبل القباب.

Imam al-Sakhawi (w. 902 H) juga menambahkan istilah-istilah lain yang pernah ditemukannya.

أنه يروى حديثه، ولا يحتج بما ينفرد به، لما لا يخفى من الكناية المذكورة، ليس من جِمَال المحامل، لم يكن من القريتين عظيم، وكذا لا يقنع بحديثه، ليس يحمدونه، في حديثه شيء، فلان مجهول، لا أدري ما هو، أنه ليس ببعيد عن الضَّعف، فلان فيه خلف، فلان طعنوا فيه، فلان مطعون فيه، فلان لين، لين الحديث، فيه لين، فلان تكلموا فيه، فيه نظر من غير البخاري. زاد عبد المهدي: ليس من جمازات المحامل، ليس بالمرضى، فيه جهالة.[13]

2.      Lafaz sarih bahwa tidak bisa berhujjah dengannya (الوصف بما يفيد عدم الاحتجاج بحديثه)

ضعيف، واه بمرة، وليس بشيء، وضعفوه، فلان لا يحتج به، أو أو مضطرب الحديث، ألو له ما ينكر، أو حديثه منكر، أو له مناكير، أو منكر. زاد السخاوي[14]: لاشيء، فلان لا يساوي فلسا، أو لا يساوي شيئا،[15] مضطرب به، فلان واه، فلان ضعفوه

Hukum tingkatan hadis pertama dan kedua menurut al-Sakhawi (w. 902 H): hadisnya yu’tabar, atau hadisnya dikeluarkan untuk i’tibar (mencari riwayat untuk menguatkan, supaya hadis tersebut bisa dijadikan hujjah).

3.      Lafaz sarih bahwa tidak boleh menulis hadisnya (الوصف بما يفيد رد الحديث، وعدم كتابته أو نحو ذلك)

فلان لايكتب حديثه، أو لا تحل الرواية عنه، متروك، فلان متروك، أو متروك الحديث، أو تركوه. زاد السخاوي: وليس بثقة، ليس بالثقة، غير ثقة، وسكتوا عنه.[16]بالبناء للمفعول: بين المحدثين، ردوا حديثه، مردود الحديث. فلان ضعيف جدا، فلان واه بمرة، فلان مطرح، مطرح الحديث،.[17] زاد عبد المهدي: رد حديثه، ردوا حديثه، مردود الحديث، فلان ضعيف جدا، تالف، طرحوا حديثه، ارم به، لا تحل كتابة حديثه،

4.      Menunjukkan ada indikasi kedustaan pada perawi (الوصف بما يفيد الاتهام بالكذب ونحوه)

متهم بالكذب، متفق على تركه. زاد السخاوي في فيتح المغيث: متهم بالوضع، فلان ساقط، فلان هالك، فلان ذاهب، ذاهب الحديث، فلان يسرق الحديث. زاد عبد المهدي: ساقط، لا يعتبر به، لا يعتبر بحديثه، فيه نظر، على يدي عدل، مود[18]

Yang dimaksud dengan yasriq al-Hadith adalah seorang perawi mempunyai hadis dari gurunya. Kemudian datang سارق dan mengklaim mendapat hadis tersebut dari guru sang perawi.[19]

Manna’ al-Qattan (w. 1420 H) memasukkan ليس بثقة di tingkatan keempat, sedangkan al-Sakhawi (w. 902 H) sudah memasukkannya pada tingkatan ketiga.

5.      Menunjukkan bahwa perawi pendusta (الوصف بالكذب أو الوضع)

فلان كذاب، دجال، وضاع، يضع الحديث، يكذب. زاد عبد المهدي: وضع حديثا، ينتعل (يختلف) الحديث، يثبج الحديث، يزرف (يكذب)، يزيد في الرقم (يكذب أيضا)، له بلايا[20]

6.      Dengan menggunakan Mubalaghah(الوصف بما يل على المبالغة في الجرح)

أكذب الناس، زاد السخاوي في فتح المغيث إليه المنتهى في الوضع، أو إليه المنتهى في الكذب، أو وهو ركن الكذب، أو هو معدن الكذب، ونحو ذلك[21]، زاد عبد المهدي: أشر الناس وضعا للحديث، يضرب المثل بكذبه، جراب الكذب[22]

Imam al-Sakhawi (w. 902 H) empat tingkatan yang terakhir tidak bisa dijadikan hujjah dan tidak bisa digunakan untuk istishhad.[23]

DAFTAR PUSTAKA 

Baghdadi (al), Al-Khatib, al-Kifayah fi ‘Ilmi al-Riwayah. t.t.: Jum ‘iyyah Dairatu al-Ma’arif, 1357 H.

Bakkar, Muhammad Mahmud Ahmad, Bulughu al-Amal min Mustalahi al-Hadith wa al-Rijal. Kairo: Dar Salam, 2012.

Bukhari, Imam, Sahih Bukhari, Juz 2. Stuttgart – Germany: Jam’iyyatu al-Maknaz al-Islamy, 2000.

Dhahabi (al), Shamsuddin, Mizanu al-I‘tidal fi Naqdi al-Rijal, juz 1.Beirut: Dar al-Ma’rifah, 1963.

Hajar, Ibn, Nuzhatu al-Nazr. Suriah: Matba’ah al-Sabah, 2000.

____, Ibn, Nukhbatu al-Fikr. Beirut: Dar ibn Hazm, 1427 H / 2006 M.

‘Itr, Nuruddin, Manhaj al-Naqd fi Ulum al-Hadith. Suriah: Dar al-Fikr, 1997.

Luknawi (al), Muhammad ‘Abdu al-Hay, Al-Raf’u wa al-Takmil, tahqiq ‘Abdul Fattah Abu Ghuddah. t.t.: Maktabah Ibn Taimiyyah, t.th..

Muhdi, ‘Abdul, ‘Ilm al-Jarh wa al-Ta‘dil Qawa‘iduhu wa A’immatuhu. Kairo: Maktabah Iman, 2011.

Muslim, Imam, SahihMuslim, Juz 1. Stuttgart – Germany: Jam’iyyatu al-Maknaz al-Islamy, 2000.

Qattan (al), Manna’, Usul al-Takhrij wa Dirasatu al-Asanid. Beirut: Dar al-Qur’an al-Karim, 1979.

Razi (al), Ibn AbiHatim, al-Jarh wa al-Ta‘dil, juz 2. Beirut: Dar Ihya al-Turath al-‘Arabi, 1952.

Sakhawi (al), Fath al-Mughith , Juz 2. Riyad: Dar al-Minhaj, 1426 H.

Salah, Ibn, Ulum al-Hadith, tahqiq Nuruddin al-‘Itr. t.t.: t.p., t.th..

Suyuti (al), Jalaluddin, Tadrib al-Rawi, tahqiq Abu Mu’adh Tariq ibn ‘Iwadillah ibn Muhammad, Juz 2. Riyad: Dar al-‘Asimah, 1424 H / 2003 M.

Zahw, Muhammad Muhammad Abu, al-Hadith wa al-Muhaddithun. Riyad: Mamlakah al-‘Arabiyyah al-Su‘udiyyah, 1404 H / 1984 M.


[1] Ibn Abi Hatim al-Razi, al-Jarh wa al-Ta‘dil, juz 2(Beirut: Dar Ihya al-Turath al-‘Arabi, 1952), 37.

[2]Nuruddin ‘Itr, Manhaj al-Naqd, 107.

[3] Shams al-Din al-Dhahabi, Mizanu al-I‘tidal fi Naqdi al-Rijal, juz 1(Beirut: Dar al-Ma’rifah, 1963), 4.

[4] Ibn Hajar, Nukhbatu al-Fikr (Beirut: Dar ibn Hazm, 1427 H / 2006 M), 175.

[5]‘Abdul Muhdi, ‘Ilm al-Jarh wa al-Ta‘dil Qawa‘iduhu wa A’immatuhu, 39. Abdul Muhdi memasukkan tingkatan kedua dalam pembagian ibn Hajar, menjadi tingkatan pertama. Sedangkan untuk tingkatan keduanya, Abdul Muhdi memasukkan: فلان يسأل عن مثله، مثلي يسأل عن فلان؟ مثل فلان يسأل عنه؟ فلان يسأل عن الناس؟ yaitu menunjukkan kemasyhuran perawi (ما يفيد اشتهار الراوي بالعدالة).

[6]‘Abdul Muhdi, ‘Ilm al-Jarh wa al-Ta‘dil Qawa‘iduhu wa A’immatuhu, 40.

[7]حديثه مقارِب لحديث غيره من الثقات، أي هو وسط، أو حديثه حسن

[8]حديثه يقاربه حديث غيره، أو فحديثه وسط أو حسن

[9]‘Abdul Muhdi, ‘Ilm al-Jarh wa al-Ta‘dil Qawa‘iduhu wa A’immatuhu, 41.

[10]Manna’ al-Qattan, Usul al-Takhrij wa Dirasatu al-Asanid,(Beirut: Dar al-Qur’an al-Karim, 1979), 164.

[11] Al-Sakhawi, Fath al-Mughith , Juz 2(Riyad: Dar al-Minhaj, 1426 H), 285. Lihat juga ‘Nuruddin ‘Itr, Manhaj al-Naqd, 109. Manna’ al-Qattan, Usul al-Takhrij, 164.

[12] Al-Sakhawi, Fath al-Mughith , Juz 2, 293.

[13]‘Abdul Muhdi, ‘Ilm al-Jarh, 75.

[14]Al-Sakhawi, Fath al-Mughith , Juz 2, 292.

[15]Abdul Muhdi memasukkan لا شيء، ليس بشيء، فلان لا يساوي فلسا، لا يساوي شيئا pada tingkatan jarh ke-tiga.

[16]Abdul Muhdi memasukkan متروك،متروكالحديث،تركوه،سكتواعنه، مجمع على تركهpada tingkatan jarh ke-empat.

[17]Al-Sakhawi, Fath al-Mughith , Juz 2, 291.

[18]‘Abdul Muhdi, ‘Ilm al-Jarh, 74.

[19]Al-Sakhawi, Fath al-Mughith , Juz 2, 290.

[20]‘Abdul Muhdi, ‘Ilm al-Jarh  74.

[21] ‘Nuruddin ‘Itr, Manhaj al-Naqd, 111. Lihat juga Al-Sakhawi, Fath al-Mughith, Juz 2, 289. Manna’ al-Qattan, Usul al-Takhrij, 165.

[22]‘Abdul Muhdi, ‘Ilm al-Jarh, 73.

[23] Al-Sakhawi, Fath al-Mughith , Juz 2, 295.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar

DALIL PUASA RAMADHAN DALAM AL-QUR'AN DAN HADIST

  Dalil Puasa Ramadhan dalam Al-Qur'an Berikut empat dalil tentang puasa Ramadhan yang ada dalam Al-Qur'an: 1. Surah Al-Baqarah ...